ترجمان صبح/ سازمان جهانی بهداشت و سازمان ملل متحد در موارد همه‌گیری بیماری‌های عفونی از مقررات بین‌المللی بهداشت پیروی می‌کنند. این مقررات در سال ١٨۵١ در پاریس و به دنبال شکست کشورهای اروپایی در مقابله با همه‌گیری وبا وضع شد. در طول تاریخ، مقررات بین‌المللی بهداشت، همواره تغییر کرده است. بر پایه این مقررات، رفت‌وآمد مردم و کالا از مرزها سبب همه‌گیری بیماری‌های واگیردار می‌شود و برای همین، کشورهای عضو سازمان جهانی بهداشت باید موارد همه‌گیری بیماری‌های عفونی را اعلام کنند. همچنین دیگر کشورها نیز اجازه دارند بیشترین ممنوعیت و محدودیت را برای حفظت مردم خود از همه‌گیری بیماری، اعمال کنند.
سوء استفاده
مقررات بین‌المللی بهداشت می‌پذیرد که قرنطینه، مانعی برای تجارت آزاد است و از ملاحظات بهداشتی می‌توان برای محدودیت‌های گمرکی استفاده نادرست کرد. قرنطینه همیشه بهانه‌ای برای نادیده گرفتن یا محدود کردن حقوق و آزادی‌های مدنی بوده است. به همین دلیل، اصول سیرکیوزا تنظیم شده‌اند. این اصول، الزام‌آور نیستند اما سازمان ملل متحد آنرا پذیرفته است.
اصول سیرکیوزا یا عدم تبعیض در قرنطینه
شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- قرنطینه یا قَرَنطین به معنی محدود کردن اجباری به منظور جلوگیری از فراگیر شدن بیماری یا عامل خطرساز است. قرنطینه به طور معمول در مورد انسان‌ها انجام می‌شود. ولی در پاره‌ای موارد برخی جانوران نیز قرنطینه می‌شوند.
در میانه سده ۱۴ میلادی کشتی‌هایی که به شهر دوبرونیک (در کرواسی کنونی) می‌رسیدند به دلیل نگرانی از گسترش طاعون، ناچار بودند چهل روز پیش از پهلو گرفتن در اسکله در جایی مشخص توقف کنند.
نخستین اشاره به قرنطینه، به کتاب سفر لاویان مربوط به دوران شاهنشاهی هخامنشی برمی‌گردد.
کنترل برخورد انسان‌ها برای جلوگیری از فراگیر شدن بیماری در جوامع بشری پیشینه‌ای کهن دارد، زیرا در عهد عتیق اشاراتی به این کنش شده است
البته فراموش نشود قرنطینه گاهی بهانه‌ای برای نادیده گرفتن یا محدود کردن حقوق و آزادی‌های مدنی بوده است. به همین دلیل، اصول سیرکیوزا تنظیم شده‌اند. اصولی که سازمان ملل متحد آنرا پذیرفته است.
بر پایه اصول سیرکیوزا، قرنطینه باید بر پایه ضرورت مطلق و یک نیاز اجتماعی واقعی و با رعایت این ملاحظات انجام شود:
الف) محدودیت‌ها متناسب و در کمترین اندازه ممکن و در چارچوب قانون باشند
ب)اجباری یا تبعیض‌آمیز نباشند.
ج) برای همه محدودیت‌ها شواهد و اطلاعات علمی کافی وجود داشته باشد.
د) این اطلاعات در دسترس همگان باشند.
ه) کارهای لازم و علت لزوم محدودسازی حقوق و آزادی‌ها برای کسانی که قرنطینه می‌شوند به روشنی توضیح داده شود.
و) کارها و محدودیت‌ها دائم، بازنگری و بررسی شوند.
در این میان دولت‌ها نیز در صورت قرنطینه وظایف مختلفی را به عهده می‌گیرند که عبارتند از:
۱) توجه کنند که بیماران، تهدید و آزار داده نشوند.
۲) نیازهای پایه‌ای بیماران مانند آب آشامیدنی، خوراک، دارو و مراقبت‌های ویژه پزشکی فراهم شود.
۳) محدودیت‌ها یکسان و بدون نگاه به جایگاه یا پیشه اعمال شوند.
۴) زیان مالی بیماران (مانند حقوق دریافتی آنها) منصفانه جبران شود.
در ۱۲ مهر ۱۳۹۹ مشرق نیوز نوشت: پیشنهادی که به ستاد ملی کرونا داده شده است، در مرحله اول جریمه نقدی است. در مرحله دوم، محرومیت اجتماعی و در مرحله سوم، چنانچه تکرار شود، برخورد قضائی پیش بینی شده است. اما، سئوال اینجاست که تا چه اندازه می توان باور داشت این نوع برخورد قهری با شهروندانی که پروتکل های بهداشتی را رعایت نمی کنند، شدنی باشد.این، سوالی اساسی است که از زمان ظهور بحران کرونا در رسانه ها ، افکار عمومی و حتی مسئولین متعهد را درگیر خود کرده است.آیا مفهوم قرنطینه تنها در وضع قوانینی مانند اخذ جریمه، بستن خروجی های شهر و در مضیقه قراردادن توان مالی شهروندان خلاصه می شود و یا می تواند موجب تسلی خاطر مردم و مایه ی همدلی و مشارکت دولت و ملت باشد؟!
بر پایه اصل ۲ و ۴ سیرکیوزا، باید نیازهای پایه‌ای بیماران مانند؛ آب آشامیدنی، خوراک، دارو و مراقبت‌های ویژه پزشکی فراهم شود و زیان مالی بیماران (مانند حقوق دریافتی آنها) باید توسط دولت ها منصفانه جبران شود.
پس طبق اصول سیرکیوزا ، مفهوم قرنطینه چیزی جز ساماندهی بحران ناشی از یک بیماری، دادن قوت قلب به مردم و ایجاد پشتوانه ای برای شهروندان توسط دولت ها در مقابله با بحران هایی که سلامتی مردم را به مخاطره می اندازد، نیست.
در ایران واژه ی قرنطینه قبل از اینکه مردم را دغدغه مند مهار شیوع بیماری و چگونگی مشارکتشان در عبور از این بحران در کنار دولت بکند، به یاد تعدادی سنگ بتنی لب جاده ، دوربین های ثبت تخلف ، نگرانی از پرداخت کت بسته ی جریمه ی ناشی از تردد برای امرارمعاش و تحمل پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی آن می اندازد. جوری که مردم، کم کم به این باور رسیده اند که مقصر تمام این اتفاقات؛ مثل ظهور ویروسی به نام کرونا، رخدادهای سیاسی، اقتصادی و همه ی کمبود‌ها، خودشان هستند.
پیشتر به واژه ی سو استفاده اشاره شد که چطور قرنطینه ، می تواند بهانه‌ای برای نادیده گرفتن یا محدود کردن حقوق و آزادی‌های مدنی یک جامعه باشد. «محمدباقر نوبخت» سخنگوی سابق دولت اعلام کرد که ۴۸ هزار میلیارد تومان کسری بودجه داریم و دولت به روش های مختلف آن را جبران خواهد کرد. همانطور که پیشتر گفته شد، سهل ترین راه برای حل این مساله «دست کردن در جیب مردم» است که با اقداماتی نظیر افزایش نقدینگی و ایجاد تورم، افزایش نرخ ارز ، افزایش مالیات، فراخوان حضورمردم در بورس و در نهایت، استفاده از شرایط روز مسلط بر جامعه و سو استفاده از آن، مانند؛ وضع قوانین منع تردد شهروندان از ساعت ۲۱ شب تا ۴ صبح و ثبت جریمه تردد با دوربین و یا بصورت دستی توسط راهنمایی و رانندگی، برای رانندگانی که خاطیان پروتکل های بهداشتی برای مقابله با بحران کرونا محسوب می شوند این معادله پیچیده ( کسری بودجه) را حل می کنند .
با چنین تعریف مبهمی، قرنطینه در کشورما؛ چیزی جز تعارض در عملکرد دولت نیست. چراکه اگر قرار باشد مردم در بحرانی مانند شیوع بیماری از این قبیل، پروتکل های بهداشتی را همه جانبه مراعات کنند، باید در وهله اول اصل ۲ ،۳ و ۴ سیرکیوزا به صورت وسیع توسط خود دولت رعایت شود و سپس مردم مجاب به اطاعت از قوانین وضع شده ی مربوط به به این بحران بشوند.
تعارض در عملکرد حکومت در مبحث مدیریت بحران، هم سنگ بر سر راه مردم می اندازد و هم دولت را پیرو ضرب المثل “در بیابان لنگه کفشی نعمت است” می کند و در بدترین شرایط ممکن به جای اینکه پشت ملت قرار گیرند، خواسته و ناخواسته دست در جیب مردم می کنند و از جیب آنها برای پوشش اهمال کاری هایشان بهره می برند .
عنوان زیبای “دولت تدبیر و امید” مصداق بارز این جمله ی معروف است “یا راهی خواهم یافت، یا راهی خواهم ساخت”. که ” فرهاد دژپسند” وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت دوازدهم در حاشیه نود و هشتمین جلسه شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی، سکوت خود را شکسته و اظهار کرده بود که “در شش ماه گذشته، توانسته‌اند جبران کسری منابع خود را از محل فروش اوراق و واگذاری سهام شرکت‌های دولتی جبران کنند” که این چیزی جز سواستفاده از شرایط سرگرم شدن مردم آسیب پذیر باتحمل گرفتاری و فشار مضاعف ناشی از بحران کرونا، برای رسیدن به اهداف سیاسی و اقتصادی خود نیست.
با این اوصاف؛ چه در مواجهه با بحران تحریم ، چه در مقابله با بحران بیماری مانند کرونا، در نهایت این مردم هستند که باید کسری بودجه ی دولت را تامین کنند و مانند کوهی پشت دولت بایستند و با تدبیر و امید، تمام مسائل و مشکلات جامعه و دولت را حل کنند.
مژگان ستاری
