به گزارش ترجمان صبح به نقل ازفارس، امیرحسین میرآبادی معتقد است در سال‌های اخیر با رشد تقاضا در بخش مصرف آب روبه‌رو و از طرف دیگر شاهد کاهش بارندگی‌ها و سطح منابع آبی موجود نیز هستیم، بنابراین تخصیص بهینه اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است و در طراحی مدل‌های تخصیص همواره باید اصول سه‌گانه «کارآمدی»، «برابری» و «پایداری» مورد توجه باشند.
میرآبادی رئیس کمیته محیط زیست و توسعه پایدار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بوده و ۱۱ سالی می‌شود که در زمینه فناوری‌های پیشرفته حوزه انرژی‌های نو همچنین محیط زیست فعالیت می‌کند.
در ادامه ماحصل گفت‌وگوی یک ساعته ما با این چهره علمی و اجرایی کشور تقدیم حضور می‌شود.
در مورد وضعیت کلی آبی کشور و به ویژه استان آذربایجان‌شرقی صحبت کنید
به طور کلی کشور ما در منطقه گرم و خشک جغرافیایی قرار گرفته است. به همین دلیل به لحاظ میانگین بارش در مقایسه با سایر مناطق دنیا که در خارج از این محدوده قرار گرفته‌اند وضعیت مطلوبی ندارد.
موقعیت جغرافیایی و نیز پدیده تغییر اقلیم باعث شده است که بارش‌ها و به دنبال آن سطح آبی در کشور کاهش یابد. در استان آذربایجان‌شرقی هم این مسئله کاملاً مشهود است.
ما شاهد بارش‌های شدید ولی در زمان‌های کوتاه هستیم که نتیجه آن سیل‌های اخیر بوده و تاثیر چندانی در وضعیت منابع آبی نداشته است.
ریزگردهای نمکی دریاچه ارومیه علاوه بر آذربایجان‌شرقی، غربی و اردبیل به زنجان هم می‌رسد خشک شدن دریاچه ارومیه به علاوه اثرات سوء سلامت انسان‌ها به زیرساخت‌های صنعتی هم دارد. خشک شدن دریاچه ارومیه موجب تغییرات اکوسیستم منطقه می‌شود.
از تهدیدات و چالش‌هایی که ادامه خشکی دریاچه ارومیه و عدم احیای آن بر استان آذربایجان‌شرقی و سایر استان‌ها تحمیل می‌کند، بگویید.
خشکی دریاچه ارومیه از چند منظر قابل بررسی است. خشکی این دریاچه که جزیی از زیست بوم این منطقه است، سبب تغییراتی در اکو سیستم منطقه می‌شود و این تغییرات چون غیرطبیعی است، تاثیرات منفی زیادی به دنبال دارد اما نکته مهم دیگر که تاثیر بسیار گسترده‌تری دارد، مسئله گرد و غبار ناشی از این خشک شدن است که دامنه اثر آن تنها در منطقه دریاچه ارومیه نیست و استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی، اردبیل و حتی زنجان را مورد تهدید قرار می‌دهد.
از آنجایی که این گرد و غبار یا اصطلاحاً ریزگردها پایه نمکی هم دارند، اثرات سوء آنها هم بر سلامت انسان‌ها و هم بر زیرساخت‌های صنعتی بسیار گسترده است. به همین دلیل حفظ دریاچه ارومیه از جهات مختلفی اهمیت فراوان دارد.
چه عواملی در طول دهه‌های گذشته بیشترین تاثیر را در تغییرات اقلیمی و در نتیجه کاهش منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی داشته‌اند؟
اینکه پدیده تغییر اقلیم اتفاق افتاده، یک مسئله کاملاً آشکار و شفاف است. بحث تغییر اقلیم و گرمایش زمین دلایل مختلفی دارد که یکی از آنها افزایش گازهای گلخانه‌ای است.
البته همان طوری که عرض شد دلایل دیگر مثل طوفان‌های خورشیدی و سایر عوامل هم مطرح هستند اما در مباحث بین‌المللی تمرکز زیادی بر روی افزایش گازهای گلخانه‌ای و به‌تبع آن افزایش دمای کره زمین و تغییر اقلیم مطرح می‌شود اما چیزی که باید مورد توجه قرار داد، تاثیر مستقیم گرمایش زمین بر روی کاهش منابع آبی و بارش در برخی نقاط کره زمین و در نقطه مقابل افزایش بارش‌ها و حتی به زیر آب رفتن برخی نقاط دیگر کره زمین است. اینها هم از تاثیرات تغییر اقلیمی هستند.
تخصیص بهینه منابع آبی بر چه اصولی استوار است؟
در سال‌های اخیر با رشد تقاضا در بخش مصرف آب روبه رو و از طرف دیگر شاهد کاهش بارندگی‌ها و سطح منابع آبی موجود نیز هستیم، از این رو تخصیص بهینه اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است. شاید یکی از قدیمی‌ترین روش‌های تخصیص آب، بحث حق‌آبه است.
امروزه روش‌ها و مدل سازی‌های علمی هم به کمک آمده‌اند تا بهترین و بهینه‌ترین تخصیص را داشته باشیم. این روش‌ها در نهایت باید به گونه‌ای باشند که بالاترین رضایت را در کاربران ایجاد کنند و در طراحی این مدل‌های تخصیص همواره باید اصول سه‌گانه «کارآمدی»، «برابری» و «پایداری» مورد توجه باشند و مدل‌ها براساس این اصول طراحی شوند.
به نظر شما افزایش بهره‌وری آب چه نقشی در تحقق اقتصاد مقاومتی می‌تواند داشته باشد؟
یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد مقاومتی موضوع توانمندسازی کشور است. این توانمندسازی هر چه اساسی‌تر و در بخش‌های متنوع‌تری باشد، کشور را از آسیب‌های احتمالی بیشتر حفاظت می‌کند.
برای دستیابی به این اهداف باید در بخش نهاده‌ها و افزایش بهره‌وری آنها برنامه‌ریزی جامع داشته باشیم. ۲ نهاده بسیار مهم برای انجام هر کاری مثل کشاورزی، صنعت، افزایش رفاه اجتماعی و …. آب و انرژی است که متاسفانه ما در هر دوی اینها به لحاظ بهره‌وری ضعف داریم.
مثلاً الان شاهد هستیم که بیش از ۹۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و افزایش بهره‌وری در این بخش می‌تواند یک راهکار اساسی تعدیل بحران در کشور باشد. پس بحث بهره‌وری آب طبق توضیحاتی که عرض شد ارتباط مستقیم با پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی در کشور دارد.
در مورد تاثیر متقابل تولید ناخالص داخلی سرانه بر منابع ملی آب صحبت کنید
یکی از بحث‌هایی که همیشه مطرح بوده، تاثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر منابع است. در سوال قبل هم عرض کردم آب به عنوان یک نهاده مهم و پایه‌ای برای تولید، همیشه از ارزش بالایی برخوردار است.
خوب آنچه واضح است هر چه بتوانیم شاخص تولید ناخالص داخلی را افزایش دهیم، شکوفایی اقتصادی بیشتری خواهیم داشت اما از آن طرف به نهاده‌های بیشتری مثل آب هم نیاز داریم.
افزایش تولید ناخالص داخلی علاوه برافزایش نیاز به نهاده آب، گاهاً اثر منفی دیگری آن هم از بعد ایجاد آلودگی در آب به دنبال خواهد داشت.
اینجاست که استفاده از فناوری‌های به روز می‌تواند هم در بعد کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری آن و هم در بعد کاهش آلودگی آب به کمک بیاید که بتوانیم رشد اقتصادی مطلوب را هم داشته باشیم.
به نظر شما روند واردات و صادرات آب مجازی در کشور چگونه است؟
تجارت آب مجازی مفهوم تازه‌ای نیست ولی در حال حاضر با توجه به شرایط و تنش‌های آبی به وجود آمده این مفهوم به عنوان یک اصل مدیریتی در مطالعات مدیریت منابع آب خود را نشان داده و مورد محاسبه کمی قرار می‌گیرد.
در این زمینه لازم است آگاهی‌های عمومی افزایش یابد و سیاست‌گذاری‌های مربوطه و نیز شناسایی محصولاتی که بیشترین منفعت را از این بعد برای کشور دارند در دستور کار باشد.
برنامه‌ریزی هوشمندانه در زمینه مدیریت آب مجازی یکی از نیازهای اساسی کشور در این بخش است و باید از صادرات محصولاتی که آب مجازی بالایی دارند و در مقابل ارزش افزوده کمی برای کشور به دنبال دارند جداً خودداری کرد.
در مقابل برخی محصولات نظیر پسته که ارزش افزوده بسیار بالایی دارند، می‌توانند بر کارآیی مدیریت آب مجازی بیفزایند.
در حال حاضر کدام فرصت‌های بین‌المللی برای جذب حمایت‌های مالی برای کمک به پروژه‌های بخش آب کشور وجود دارد؟
همانطور که قبلاً عرض شد با توجه به اینکه سازگاری با تغییرات اقلیمی یکی از بحث‌های اساسی در مذاکرات بین کشورها است، یک سری مکانیزم مالی حمایتی نیز در این زمینه شکل گرفته است. یکی از مهم‌ترین آنها صندوق سبز اقلیم است.
جالب است بدانید بیش از ۶۰ درصد پروژه‌های مصوب این صندوق تاکنون در حوزه آب و مدیریت آب است. پروژه‌ها برای جذب حمایت مالی از این نهاد مالی بین‌المللی در فرمت تعیین شده از سوی آنها آماده و ارسال می‌گردد و پس از بررسی حمایت مالی آنها را دریافت می‌کنند.
در این زمینه نیز جا دارد کشور ما خیلی فعال ورود کند و منابع مورد نیاز خود را جذب کند.
